Cezayir: Eski nizam partileri gerileyebilir, İslami eğilimli hareketler öne çıkabilir

Cezayir, 2019 yılında kitlesel halk protestoları karşısında ordunun sözlü müdahelesiyle Abdulaziz Buteflika'nın 20 yıllık iktidarını sonlandırmasından iki yıl sonra yeni bir seçim sistemi ve hareketli bir siyasi atmosferin gölgesinde 12 Haziran'da erken seçime gidiyor.

Kuzey Afrika'nın petrol zengini ülkesi Cezayir'de, 43 milyonluk nüfusunun yarısından fazlası, 24 milyondan fazla kayıtlı seçmen bulunuyor. Ülke, Ulusal Halk Meclisi'ne gidecek 407 kişiyi seçmek üzere cumartesi sandık başına gidiyor.

Henüz birkaç ay önce kabul edilen yeni seçim sisteminde, seçmenlerin aday listeleri arasından istedikleri sıralamayı seçebilecekleri "açık liste" seçim sistemi getirildi. Bu sayede, temsilin arttırılmasının hedeflendiği paylaşıldı.

Bunun yanı sıra, yeni seçim yasası, parti ve bağımsız aday listelerine en az yüzde 50 oranında 40 yaş altı gençlere yer verilmesi şartı getirdi. Ülkede bugüne kadar hakim konumdaki rejime yakın partilerin güç kaybetmesi beklentiler arasında. Seçimlerle ilgili birçok düzenleme ve denetim, İçişleri Bakanlığı'ndan alınarak, yeni Anayasa ile kurulan Bağımsız Ulusal Seçim İdaresi'ne verildi. Yönetim bu adımla seçimlerin şeffaf yürüyeceği mesajını verdi.

Yeni yasa ayrıca partilerin ve bağımsız listelerin seçime katılabilmesi için gereken şartları hafifletti. Bu nedenle, 28 siyasi partiden 646, 837'si bağımsızlardan olmak üzere toplamda bin 483 aday meclisin alt kanadındaki 407 koltuk için yarışıyor.

Cezayir'deki değişim dalgası

Cezayir, Abdulaziz Buteflika'nın 20 yıllık yönetiminin 2019'da kitlesel halk protestoları ve ordunun müdahalesiyle sonlanmasının ardından kısa süre içinde birçok değişimi peş peşe yaşadı.

Ordunun işaret etmesiyle, Buteflika döneminde üst düzey pozisyonlarında yer alan başbakanlar, bakanlar ve iş dünyasının "oligarklarının" aralarında bulunduğu nüfuzlu isimler, kamuyu zarara uğratma ve yolsuzluk gibi suçlarla tutuklandı.

Eski başbakanlardan Abdulmecid Tebbun, Aralık 2019'da kitlesel halk protestolarının devam ettiği atmosferde yapılan seçimleri kazanarak cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.

Tebbun'un "yeni dönemin anahtarı" diye tanımladığı Anayasa değişikliği ise Kasım 2020'de halkoyuna sunuldu. Anayasa, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkisiyle seçmenlerin sadece dörtte birinin katıldığı referandumda onaylanarak yürürlüğe girdi.

Cumhurbaşkanı Tebbun bir sonraki adımını erken seçimler için attı. Göreve gelmesinden itibaren Buteflika döneminden kalan isimlere yönelik tasfiyesini sürdüren ve sık sık yeni bir Meclisle çalışmak istediğini dile getiren Tebbun, şubat ayında parlamentonun alt kanadı Ulusal Halk Meclisini feshetti. Bu adımla erken seçim için start verdi.

Bununla eş zamanlı olarak Buteflika'yı koltuğundan eden lidersiz protesto hareketi Hirak da pandemi nedeniyle Mart 2020'de ara verdiği protestolarına yeniden başladı.

Tebbun, şubat ayında erken seçimi duyurduğu sırada, sokaktaki protestoculara da zeytin dalı uzatarak, bu süreçte hüküm giyen ve yargı süreçleri devam eden 60 kadar kişiye cumhurbaşkanlığı affı uygulandığını açıkladı.

Sokaktaki protesto hareketi 12 Haziran seçimlerini "rejimin vitrin değişikliği" şeklinde niteleyerek, sandık karşısında boykot çağrısını yineliyor.

Ülkedeki ekonomik tabloda göstergeler kötü

Dünyayı etkisi altına alan Kovid-19 salgınının yol açtığı ekonomik tahribat Cezayir'i de derinden etkiledi.

Enerji fiyatlarının düşük seyri, devlet bütçesinin yüzde 60'ını ve ihracatın da yüzde 94'ünü petrol ve doğal gazdan sağlayan Cezayir'i ekonomik olarak zor durumda bıraktı.

Hükümetin açıkladığı rakamlara göre, ülkenin enerji gelirleri yüzde 40 düştü. Bunun yanı sıra Kovid-19'un yayılmasını engellemek için hayata geçirilen kısıtlamalar, yüksek enflasyon, yerel para birimindeki değer kaybı ve ithalata dayalı ekonomide hızlı fiyat artışı gibi unsurlar ekonomideki sancının şiddetini arttırdı.

Rejimin önündeki en büyük engel katılım oranı

Cezayir'deki yönetimin halkın önüne getirdiği son iki sandık düşük katılım oranlarıyla gölgelendi. Cumhurbaşkanı Tebbun'u göreve taşıyan Aralık 2019 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde katılım oranı yüzde 39,88'de kalırken, Kasım 2020'deki anayasa referandumunda yüzde 23 ile ülke tarihinin en düşük katılım oranı kaydedildi.

Yönetim ve yeni kurulan Bağımsız Ulusal Seçim İdaresi, sandık güvenliği, yeni düzenlemeler vurgusu yaparak seçmenleri sandığa çağırıyor.

Adaylar da ülkenin pandemi karşısında yaşadığı zorlu durumdan çıkışın anahtarı olarak sandıklara işaret ediyor.

Eski nizam partileri gerileyebilir, İslami eğilimli hareketler öne çıkabilir

Yeni seçim sisteminde bağımsız adayların önünü açan uygulamaların yanı sıra, açık liste seçim sisteminin parlamentoda çok parçalı bir yapı getirmesine kesin gözüyle bakılıyor.

Cezayir'de bugüne kadar bağımsızlıkta oynadığı rol ve sonrasında siyasetin merkezinde yer alan Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC) ve yine rejimin partisi şeklinde tanınan Demokratik Ulusal Birlik (RND) gibi partilerin gerilemesi beklentiler arasında.

Ancak bu partilerden ayrılan isimlerin kurduğu daha liberal partiler şeklinde tanınan Gelecek Cephesi, Yeni Nesil gibi partilerin bu seçimlerde varlık göstermesi bekleniyor.

Cezayir'de öne çıkması beklenen diğer kanat da İslami eğilimli partiler. Cezayir'de bugüne kadar siyaset içinde yer alan ancak merkezi bir rol üstlenemeyen İslami kanadın öncü partisi Barış Toplumu Hareketi'nin (MSP), bu seçimlerde oylarını arttırabileceği aktarılıyor.

Ülkede 1991 yılındaki genel seçimlerde İslami Kurtuluş Cephesi'nin ilk turda tek başına çoğunluğu elde etmesi karşısında, seçimler iptal edilmiş ve cunta yönetimi başa gelmişti. Cezayirlilerin "karanlık yıllar" şeklinde nitelediği 10 yıl boyunca süren bu dönemdeki iç savaş 150 bin insanın canına mal olmuştu. Ancak, 2021'e gelindiğinde İslami eğilimli partilerin yeniden güç kazanması karşısında, rejimden daha yumuşak bir tutum takınacağı mesajları geliyor.

Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, Cezayir'deki İslami akımın diğer ülkelerden farklı olduğunu belirterek, İslamcıların yönetime gelmesi ihtimaline dair kendisine sorulan soruya, "Ülkenin kalkınma ve gelişmesine engel olmayan siyasal İslam beni rahatsız etmez." şeklinde yanıt verdi.

Meclise çeşitlilik katacak diğer bir unsur da bağımsızlar. Yeni seçim sistemi, son iki yıldaki siyasi hareketlilik ve rejim partilerinin erozyonu karşısında, mozaik benzeri bir meclis tablosu öngörülüyor ve koalisyon hükümetine kesin gözüyle bakılıyor.

AA