Bolivya'daki devlet başkanı seçimi, solun 20 yıllık iktidarına son verdi

Ülkedeki kamuoyu araştırma şirketlerinin tahminlerini boşa çıkartarak oyların yüzde 32,14'ünü alan merkez sağ adayı Senatör Rodrigo Paz seçimi önde tamamlarken, eski Devlet Başkanı sağcı Jorge Quiroga ise aldığı yüzde 26,81'lik oyla ikinci tura kaldı.

Bolivya'da hiçbir adayın kesin zafer için gerekli oy oranına ulaşamaması üzerine 19 Ekim'de en çok oyu alan Paz ile Quiroga arasında ikinci tur seçim yapılacak.

Ülkede Ekim 2020'de düzenlenen devlet başkanı seçimini yüzde 52,4 ile ilk turda kazanan MAS, son seçimde yüzde 3,16'lık oy oranıyla sandıktan 20 yıl sonra "büyük" bir yenilgiyle ayrıldı.

Bolivya'da yaklaşık 30 yıldır ülke siyasetine damga vuran MAS'ın son seçimde 6. sırada kalması Latin Amerika basınında genel olarak "tarihi bir çöküş" olarak nitelendirildi.

Eski Devlet Başkanı Evo Morales tarafından 1997'de yeniden kurulan MAS, 2006-2019 yıllarında ülkeyi yöneten Morales'in liderliğinde 2005, 2009, 2014 ve 2020 seçimlerini yüzde 50'nin üzerinde oy alarak ikinci tura ihtiyaç duymadan kazanmıştı.

Solun bölünmesi MAS'ı zayıflattı

Bolivya'nın doğal kaynaklarını millileştirme politikası ve halk, işçi, köylü hareketleriyle kurduğu yakın bağlar, MAS'ın kısa sürede geniş toplumsal destek kazanmasını sağladı.

Evo Morales'in iktidarda olduğu yıllar (2006-2019) boyunca Bolivya, sürdürülebilir bir büyüme yakaladı, dış borcunu azalttı, uluslararası rezervlerini arttırdı ve aşırı yoksullukta "ciddi" bir düşüş sağladı.

Mart 2023'ten itibaren ülkede hissedilir derecede dolar kıtlığının ortaya çıkması ve vatandaşın döviz bulabilmek için sokaklarda uzun kuyruklar oluşturmasıyla Bolivya solunun "ekonomik başarısı" sokaklarda tersine dönüştü.

Latin Amerika'da Arjantin ve Venezuela'nın ardından en yüksek yıllık enflasyona sahip ülke olan Bolivya'da, akaryakıt istasyonlarındaki uzun kuyruklar ve sokak protestoları, MAS'ın seçim yenilgisinin başlıca nedenleri arasında gösteriliyor.

Devlet Başkanı Luis Arce'nin ülkedeki düşük popülaritesi ve Morales'in hakkında çıkarılan yakalama kararıyla siyasi hareket alanının daralması, MAS'ın kısa sürede toparlanmasını zorlaştıran temel faktörler olarak öne çıkıyor.

Arce ile Morales'in "derin" fikir ayrılıkları

Morales'in önerisiyle Arce, MAS'ın adayı olarak 2020 seçimlerinde devlet başkanı adayı gösterildi ve seçimi ilk turda "büyük" bir farkla kazandı.

Morales, 2021-2022 yıllarında Arce hükümetini eleştiren ifadeler kullanmaya başladı ve gerekçe olarak Arce'nin "halktan uzaklaşmasını" gösterdi.

Mart 2023'teki akaryakıt krizi ve buna bağlı gelişen protestolardan Arce'yi sorumlu tutan Morales, "ülkede işlerin kötüye gittiğini" savunarak, 2025 seçimlerinde yeniden aday olmak istediğini açıkladı.

Morales'in Eylül 2023'te adaylığını resmen duyurmasının ardından harekete geçen Arce yanlıları, parti içindeki hukuki süreçleri kullanarak MAS'ın resmi kontrolünü Morales'in elinden aldı.

Arce hükümetini "ihanet ve yolsuzlukla" suçlayan Morales, Arce'nin kendisini diskalifiye etmesi halinde ülkede "toplumsal kargaşa" yaşanacağı uyarısında bulundu.​​​​​​​

Morales'in, Arce hükümetine yönelik yolsuzluk iddiaları ve yönetime dair güven erozyonu, halkın MAS'a desteğini ciddi biçimde azalttı.

Morales, geçersiz oy çağrısında bulundu

Bolivya'da savcılığın Ekim 2024'te Morales hakkında "insan kaçakçılığı" suçlamasıyla ifade vermesi için yakalama kararı çıkartması ülkede Morales yanlılarının uzun süreli eylemlerine yol açtı.

MAS ile yaşadığı anlaşmazlıklar nedeniyle istifa eden ve seçimlere katılımı yüksek mahkeme tarafından reddedilen Morales, destekçilerine geçersiz oy kullanmaları çağrısının ardından sandıktan yüzde 18 geçersiz oy çıktı.

Morales, seçimin ardından Arce yönetimini hedef alarak "Bu sonuç ihanet ile yolsuzluğa karşı bir ceza oyudur. Bu yeni nesillere ders olsun. Siyaset yapmak isteyen bilsin ki ihanet eden kaybeder, hırsızlık yapan kaybeder." ifadelerini kullandı.

Uzmanlara göre MAS'ın "tarihsel çöküşü", Bolivya siyasetinde büyük bir boşluk yaratırken, sağın iki farklı kanadını temsil eden Senatör Rodrigo Paz ile eski Devlet Başkanı Quiroga arasındaki rekabet, ülkenin geleceğini belirleyecek kritik mücadele olarak öne çıkıyor.